Cytologia płynna czy zwykła? O cytologii bez tajemnic

Cytologia też może być czuła. Dosłownie i w przenośni. Tak nazywa jest cytologia płynna (LBC). Czym różni się od klasycznej cytologii? Dlaczego znaczenie ma nie tylko rodzaj cytologii, ale też narzędzie, którym ginekolog pobiera próbkę? To są tak ważne pytania dla zdrowia każdej z nas, że publikuję ten tekst z dużą odpowiedzialnością i przyjemnością jednocześnie.

Cytologia cienkowarstwowa (LBC) – czym różni się od zwykłej cytologii?

Czy zdarzyło ci się zapytać ginekologa o rodzaj wykonywanej cytologii? Albo odwrotnie – czy ginekolog poinformował cię, jaką metodą pobiera materiał? Badanie to wykonuję regularnie, a nie miałam takiej sytuacji ani razu. Sama długo żyłam w nieświadomości, że mam wybór. Od jakiegoś czasu proszę o wykonanie cytologii cienkowarstwowej, zwanej też jednowarstwową, LBC lub czułą. Dlaczego wybieram ten rodzaj badania i na czym polega cytologia cienkowarstwowa?

Usłyszałam od przyjaciółki, że jest to cytologia dokładniejsza od tej tradycyjnej. Zaintrygowała mnie jej opinia, bo przecież to badanie ma na celu wykrycie nieprawidłowości, w tym wczesną postać raka szyjki macicy. Zgłębiłam więc temat, dopytując także moją ginekolożkę.

Obie cytologie pobiera się w ten sam sposób z kanału rodnego. Tylko w przypadku cytologii czułej, materiał umieszcza się w pojemniczku z płynem utrwalającym. W przypadku cytologii klasycznej – nanosi się go na szkiełko i utrwala sprayem. I właśnie to robi różnicę! Pobranie materiału na podłoże płynne daje wymaz lepszej jakości. To znaczy, że zmniejsza ryzyko uszkodzenia twoich komórek i pozwala wyeliminować niepożądane elementy (np. bakterie, śluz, krwinki), które komplikują ocenę materiału pod mikroskopem. Przy umieszczaniu komórek na szkiełku łatwiej o błąd, np. nieprawidłowe rozprowadzenie czy nałożenie komórek. W przypadku cytologii jednowarstwowej nie ma opcji na takie ryzyko.

Za cytologią czułą przemawiają kliniczne badania porównawcze, które potwierdzają jej większą precyzję i wykazały też wzrost wykrywalności komórek atypowych (zwanych HSIL) oraz mniejszy odsetek wadliwych próbek.

Poza tym, wykonując cytologię czułą, z tego samego materiału możesz od razu uzyskać wynik testu na obecność wirusa HPV. Odpowiada on za ponad 90% nowotworów szyjki macicy. Polecam ci go wykonać i spać spokojnie. To przede wszystkim również rekomendacja Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, a nie moje widzimisię.

Cytologia płynna – podsumowanie korzyści

• lepszej jakości komórki do badania
• więcej materiału do badania
• lepsza jakość uzyskanego preparatu
• możliwość szybszego uzyskania wyniku
• ograniczenie liczby nieczytelnych i błędnych wyników
• dwa razy (!) większa wykrywalność zmian śródnabłonkowych w porównaniu do tradycyjnej cytologii 
• możliwość wykonania z tego samego materiału badania na obecność HPV i CIN
• gwarancja pobrania materiału szczoteczką

Ile kosztuje cytologia płynna?

Tu nie obawiałabym się wielkiej różnicy w cenie, bo zwykle wynosi ona ok. 30 zł więcej od klasycznej cytologii. To inwestycja w twoje zdrowie i większa pewność wyniku, dlatego warto zarezerwować te parę dyszek.

Patyczek czy szczoteczka? Czym pobrać materiał podczas cytologii?

Mama ginekolog zrobiła swoje w edukowaniu kobiet w tym zakresie. I jasne, dobrze jest samej wiedzieć, jak to badanie powinno wyglądać, aby wyniki były jak najdokładniejsze. Tylko jeszcze, żeby w parze za tym szła świadomość większości lekarzy. Są kraje, w których od dawna materiału nie pobiera się już wacikiem ani szpatułką. Mam nadzieję, że z czasem też się do nich zaliczymy.

Wiarygodność wyniku cytologii zależy też od „narzędzia”, którym jest wykonywana. Sama częściej pamiętam długi patyczek z wacikiem na samym końcu i szpatułkę niż specjalną szczoteczkę.

A teraz trochę lekcji anatomii. Nasz szyjka składa się z kanału oraz tarczki. Nowotwór może rozwinąć się w obu miejscach. Przy pobieraniu materiału patyczkiem z watą nie dowiesz się, czy komórki nowotworowe są w kanale szyjki macicy. Patyczek dociera jedynie do tarczki. Na dodatek pobrany materiał wsiąka w wacik.

Ze szczoteczką do cytologii nie ma takiej prowizorki. Nie bez powodu tę metodę rekomenduje Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. Szczoteczka jest specjalnie skonstruowana na potrzeby pobrania komórek. Ma plastikowe włosie. Są też szczoteczki przypominające spiralkę tuszu do rzęs i te są najdokładniejsze. Każda szczoteczka cytologiczna pobiera materiał i z kanału i z tarczki.

Dopytuj się o narzędzia, jakich używa ginekolog i domagaj się zmian! Zawsze możesz przełożyć termin wizyty, jeśli lekarz nie posiada szczoteczki. Innym wyjściem z sytuacji jest samodzielne zaopatrzenie się w jednorazową szczoteczkę do cytologii. Są dostępne w aptekach i medycznych sklepach internetowych, a kosztują ok. 1 zł za sztukę.

Dodam, że w przypadku cytologii czułej w ogóle nie masz dylematu, czy ginekolog pobierze materiał właściwym „narzędziem”. To badanie wykonywane jest wyłącznie za pomocą szczoteczki cytologicznej.

Powinnaś dostać od lekarza wynik cytologii. Słowne przekazanie wyniku to za mało. Łatwo wtedy o błąd, pomylenie nazwisk, a poza tym wyniki trzeba porównywać ze sobą. Trzymaj go w swoich dokumentach.

Kiedy robić cytologię?

Od momentu rozpoczęcia współżycia lub po rozpoczęciu 25. roku życia. Cytologię najlepiej robić raz w roku. Taka częstotliwość daje większe szanse na wczesne wykrycie zmian. Nawet, jeśli badanie wykaże zmiany nowotworowe, to łatwiej je całkowicie wyleczyć.

Jak przygotować się do cytologii?

• na badanie zgłoś się najwcześniej 2 dni od zakończenia okresu i najpóźniej 4 dni przed rozpoczęciem kolejnego (najlepiej w pierwszej połowie cyklu);
• 4 dni przed cytologią nie stosuj żadnych leków dopochwowych, tamponów ani irygacji pochwy;
• min. 24h przed badaniem nie uprawiaj seksu;
• 24h przed cytologią nie poddawaj się innym badaniom ginekologicznym, przezpochwowemu USG ani pobieraniu posiewów/wymazów z szyjki macicy;
• na badanie zgłoś się zdrowa od stanów zapalnych narządu rodnego, np. upławów.

Czy cytologia wykrywa raka szyjki macicy?

Oczywiście żadna cytologia nie daje 100% wykrywalności i cudownie nie ochroni przed nowotworem szyjki macicy. Stąd należy ją regularnie powtarzać. Sęk w tym, że regularnie wykonywana pozwoli wykryć nowotwór w tak wczesnym stadium, że będzie go w miarę prosto wyleczyć, np. zabiegiem konizacji (skrócenie szyjki). Niestety, wykonywana nieregularnie może nie dać szansy na ocalenie narządów rodnych, a często też samej kobiety.

Dzięki badaniom przesiewowym i wzrostowi poziomu wiedzy kobiet na temat profilaktyki, liczba zgonów z powodu raka szyjki macicy w Polsce maleje (1570 w roku 2016 vs. 1796 w roku 2005). Niestety, nadal co roku umiera ok. 1600 kobiet, a głównym powodem jest zbyt późne wykrycie choroby. Takie informacje płyną z danych od NFZ. Inne badania (instytutu badawczego ARC Rynek i Opinia, na zlecenie Gedeon Richter w marcu 2019) pokazują, że ponad 3 mln Polek chodzi do ginekologa rzadziej niż raz w roku lub wcale.

W moim przypadku cytologia zwykła nie wykryła zmian nowotworowych, a takie miałam na szyjce macicy. Dlatego czuję się w obowiązku głośno mówić o tym, że to badanie nie daje gwarancji 100% wykrycia zmian. Za to wykonywane regularnie, w formie cytologii płynnej przy użyciu szczoteczki, w odpowiednim dniu cyklu zwiększa wykrywalność nieprawidłowości. I obarczone jest też ryzykiem błędu ludzkiego – patomorfolog i ginekolog też człowiek.

Nawet, jeśli wynik przyprawi cię o palpitację serca, to przy spełnieniu wyżej wymienionych warunków, wciąż masz spore szanse na całkowite wyleczenie nowotworu szyjki macicy.

Bądź dla siebie dobra. Dbaj o zdrowie z czułością – rób cytologię czułą.

źródła:

1. Wysokie Obcasy, Pytania z fotela. Wywiad z prof. dr hab. n. med. Violettą Skrzypulec-Pintą, Styczeń 2020.
2. https://mamaginekolog.pl/badania-w-ginekologii-jak-sie-przygotowac